नागरिकको मौलिक अधिकार: संविधानले दिएको सुरक्षा

नेपालको संविधानले हाम्रा जीवनका विभिन्न पक्षलाई सुरक्षित राख्ने मौलिक अधिकारहरू सुनिश्चित गरेको छ। यी अधिकारहरू बिना कुनै भेदभाव हरेक नेपाली नागरिकलाई लागु हुन्छन्।

१. जीवन र व्यक्तिगत स्वतन्त्रताको अधिकार

प्रत्येक व्यक्तिलाई बाँच्न पाउने, स्वतन्त्र रूपले बस्न पाउने अधिकार छ। गैरन्यायिक हत्या, बेपत्ता पार्ने कार्यहरू संविधानविरुद्ध छन्।

२. समानताको अधिकार

जात, लिङ्ग, धर्म, भाषा वा वर्गका आधारमा भेदभाव गर्न पाइँदैन। सबै नागरिक कानूनको दृष्टिमा समान छन्।

३. धार्मिक स्वतन्त्रता

हाम्रो संविधानले प्रत्येक व्यक्तिलाई आफ्नो धर्म पालन गर्ने, प्रचार गर्ने र धर्म परिवर्तन गर्ने स्वतन्त्रता दिएको छ। तर अरूको धर्ममा जबर्जस्ती हस्तक्षेप गर्न पाइँदैन।

४. अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता

कुनै पनि विचार, सूचना वा समाचार स्वतन्त्र रूपमा व्यक्त गर्न पाउने अधिकार नागरिकको मूल हक हो। यद्यपि, यस अधिकारमा सीमितता पनि छ—जस्तै: राष्ट्रिय सुरक्षामा खतरा हुने अभिव्यक्तिमा रोक लगाउन सकिन्छ।

५. सूचना पाउने अधिकार

कुनै पनि सार्वजनिक निकायसँग सम्बन्धित सूचना नागरिकले माग्न पाउने अधिकार पाउँछ। यो पारदर्शिता र जवाफदेहिताका लागि महत्वपूर्ण छ।

६. श्रम र काम गर्ने अधिकार

प्रत्येक व्यक्तिलाई उचित पारिश्रमिक पाउने, सुरक्षित वातावरणमा काम गर्ने अधिकार संविधानले सुनिश्चित गरेको छ।

निष्कर्ष

मौलिक अधिकारहरू नागरिक र राज्यबीचको भरोसाको आधार हुन्। यी अधिकारहरू बुझ्नु र प्रयोग गर्नु नै नागरिकताको वास्तविक अभ्यास हो।